Speerpunten raadsverkiezingen 2022

Utrecht mag wat inwoners betreft een relatief jonge stad zijn, toch wonen er meer dan 37.000 ouderen. Belangrijker: dat aantal zal de komende tijd sterk groeien, doordat de babyboomers  op leeftijd komen en de levensverwachting hoger is. Binnen twintig jaar wonen hier naar verwachting meer dan 60.000 ouderen.

Regeren is vooruitzien en Cosbo raadt de gemeente Utrecht aan om zich op deze toename goed voor te bereiden. Ook is het verstandig om in te spelen op het feit dat met name oudere migranten in aantal zullen toenemen. Verder wordt steeds duidelijker hoe groot de effecten van inkomens- en opleidingsverschillen zijn op de gezondheid en ook dat moet zijn weerslag vinden in de benadering van verschillende groepen ouderen. Gezond oud worden is een kunst en de gemeente kan bevorderen dat zo veel mogelijk ouderen die kunst zo goed mogelijk beheersen. Dat mensen zowel fysiek als geestelijk actief blijven en daar waar nodig gebruik maken van de juiste zorg en ondersteuning. 

Met Utrecht Omarmt wil de gemeente zich ontfermen over eenzame inwoners, waaronder ouderen. Wij denken dat er los van sociale projecten die zich op eenzaamheid richten nog veel meer manieren zijn om te voorkomen dat een groep ouderen in eenzaamheid verkommert. Zo spelen de inkomenspositie en taalvaardigheid een grote rol. Nabijheid van laagdrempelige dienstverlening; een woonsetting die maakt dat sociale interactie zo’n beetje op de eigen drempel plaatsvindt.

Adviezen over deze en andere onderwerpen vindt u in onze aanbevelingen voor de verkiezingsprogramma’s. Wij gaan er graag verder met u over in gesprek! 

• Informatie en communicatie

Steeds meer ouderen zijn handig in de digitale wereld, maar er is ook een grote groep die moeite heeft in dat opzicht mee te komen. Let wel: twintig procent van de ouderen is laaggeletterd. Ook voor wie niet handig bent met de computer en/of een andere culturele achtergrond heeft, is toegang tot informatie door snel groeiende digitale communicatie moeilijk. 

Omdat informatie de sleutel is tot zoveel verschillende onderwerpen (inkomen, gezondheid, activiteiten, om maar een paar dingen te noemen), is het belangrijk de juiste ingang te vinden tot zo veel mogelijk verschillende groepen. Onze adviezen op dit gebied:

• Begrijpelijk: Ga bij elke informatieve uiting na of deze alle groepen ouderen zal bereiken én door iedereen begrepen zal worden. (Ambtenaren bellen hiervoor de hulplijn van de Direct Duidelijk Brigade!) Maak vaker gebruik van communicatie via beelden, want die blijven beter hangen: “show, don’t tell”.
  

• Niet alleen digitaal: Communiceer altijd zowel digitaal als per brief of folder en vermeldt daarbij telefoonnummers voor toelichting. Neem het rapport “Kompas voor Inclusieve Communicatie” als uitgangspunt.

• Anderstalig: Betrek derden, zolang de overheid bij het standpunt blijft dat zij zelf niet in andere talen communiceert, bij het creëren van adequate communicatie voor anderstalige groepen. Zie erop toe dat ook die uitingen kort en duidelijk zijn, met ondersteuning door sterke beelden.
  

• Elke wijk een informatiepunt: Zorg in elke wijk voor een laagdrempelig informatiepunt, waar mensen terecht kunnen voor allerlei informatie (van valpreventie, toeslagen en vrijstellingen) tot activiteitenaanbod en verhuisadviseurs) en door kunnen praten als ze iets niet begrijpen. Garandeer dat elk informatiepunt goed vindbaar is en volledig in het informatieaanbod. Laat dit niet, zoals nu, afhangen van uiteenlopende burgerinitiatieven. Informatie moet hier in meerdere talen voorhanden zijn en er moeten (vrijwillige) medewerkers aanwezig zijn die uitleg in het Marokkaans en/of Turks kunnen geven.
  Bied bij de informatiepunten ook laagdrempelige ondersteuning bij financieel-administratieve vragen, zodat meer mensen krijgen waar ze recht op hebben. Een voorbeeld van zo’n opzet is te vinden in Amersfoort: https://www.indebuurt033.nl/informatiewinkels

– Wijkplatforms: Helaas verloopt de omvorming van wijkraden tot wijkplatforms niet vlekkeloos. Investeer in betere vertegenwoordiging door uiteenlopende burgers in deze platforms. Dus óók ouderen, met of zonder een migratieachtergrond. Laat dit niet van het toeval afhangen. 

• Wonen
  

De groei van het aantal ouderen, opgeteld bij het feit dat ouderen langer zelfstandig wonen, betekent dat er veel, heel veel woonruimte gecreëerd moet worden voor deze groep. In het toetsingskader wonen dat in het najaar door de gemeenteraad werd aangenomen is te vinden welke aspecten van belang zijn voor seniorenwoningen. Één van de noodzakelijkheden is een woonomgeving die het ouderen mogelijk maakt om zoveel mogelijk mee te blijven doen. Het sociale netwerk is belangrijk en dus is het bijvoorbeeld van belang om binnen de eigen wijk te kunnen blijven. 

Onze adviezen:

– Percentage Bij elk nieuwbouwproject wordt 13% opgenomen dat geschikt is voor senioren. (NB in 2040 valt 13 % van de Utrechters onder deze categorie). Dit betreft niet alleen zaken als gelijkvloers wonen maar ook de aanwezigheid van gezamenlijke ruimtes die ontmoeting bevorderen. Binnen dit segment moet een aanzienlijk deel sociale en middelhoge huur zitten; doordat ouderen niet de mogelijkheid hebben om in inkomen omhoog te gaan, kunnen stijgende woonlasten immers fors drukken op hun financiën.

– Wijken: Bij nieuwbouw en -renovatieplannen wordt, zoals in het toetsingskader beschreven, rekening gehouden met de aantallen ouderen in een bepaalde wijk maar ook de aantallen ouderen uit andere culturen. In de planningsfase worden specifieke groepen benaderd om hun woonwensen te uiten. Voorbeeld: uiten migranten vaker behoefte aan een logeerkamer voor de (klein-)kinderen? Overweeg om per etage een logeerkamer beschikbaar te stellen. De verhuisadviseurs van Stade hebben goed zicht op woonwensen van verschillende soorten ouderen en behoeften per wijk; betrek ook hen in de planningsfase.

• Verscheidenheid: Vanuit het principe ‘zoveel mensen, zoveel wensen’ worden verschillende typen seniorenwoningen gebouwd. Denk aan huur- en koopaanbod, indeling qua kamers, gezamenlijke wooninitiatieven, luxe en goedkope woningen en kangoeroe-woningen voor mantelzorger en oudere samen. Besef ook dat echtparen o.a. om gezondheidsredenen niet meer altijd één slaapkamer delen. 

• Van ‘groot naar beter’: Geef meer bekendheid (onder andere via bovengenoemde informatiepunten) aan deze regeling, die voor huurders die kleiner gaan wonen een korting geeft op de huurprijs. Breid deze regeling bovendien uit, want nu hebben huurders met een 3 kamerwoning er geen recht op, terwijl ook in die gevallen verhuizen goed kan zijn voor zowel ouderen als woningzoekenden. 

• Verhuisadviseurs Senioren: Deze zijn nu in dienst van de semi-commerciële organisatie Stade en hebben als opdracht gezinswoningen vrij te spelen voor de markt en moeten zichzelf bedruipen. Onderzoek hoe deze dienst meer dienend kan worden aan de belangen van senioren. Maak het advies voor alle senioren gratis, of bedenk een regeling waarbij de kosten na de verkoop van de eigen woning uit de opbrengst betaald worden. Overweeg om ook advies over woning-
  aanpassing op te nemen in het aanbod.
  Toelichting: Verhuisadvies is sinds 2020 alléén gratis voor huurders die een woning met 3 of meer slaapkamers zullen achterlaten. Voor de meeste huiseigenaren en kleiner behuisden (sommigen met alleen AOW) zijn de kosten van meer dan 600 euro te hoog.

• Parkeren: Utrecht wil een groene stad zijn, met weinig auto’s. Dat is mooi. Maar houd bij het bouwen van nieuwe wijken óók rekening met ouderen en mensen met een beperking, die afhankelijk zijn van eigen vervoer. Plan voor hen parkeerplaatsen nabij de woningen. Denk ook aan ruimte en oplaadmogelijkheden voor scootmobiels.  
• Toetsingskader: Zie er op toe dat het Toetsingskader Wonen Senioren zoals op 3 december 2020 aangenomen door de gemeenteraad daadwerkelijk wordt toegepast bij alle nieuwbouw.

3. Preventie / welzijn

Bewegen is een belangrijke voorwaarde om gezond oud te worden. En doordat bewegen zulke positieve associaties heeft, is het ook een goede manier om mensen die weinig buiten de deur komen weer meer onder de mensen te brengen. Het mooie is: ook menselijk contact bevordert geestelijke fitheid. Een preventief ouderenbeleid legt dan ook meer accent op gezonde levensstijl (beweging en voeding) in combinatie met sociale activiteiten en het bevorderen van cognitieve vaardigheden. Ook deelname aan cultuur stimuleert vitaliteit. We adviseren de volgende punten:

• Bewegen voor ouderen:  Omarm dit als een onderdeel van sport en ontwikkel  voor hen een stedelijk beweegprogramma dat in alle wijken wordt uitgevoerd.
  Heb in de beweegprogramma’s ook oog voor sociale vaardigheden, zodat deelnemende ouderen elkaar ook makkelijker buiten de lessen om zullen opzoeken, naar voorbeeld van Beweegvriendelijke Wijk Noord-Oost: www.beweegvriendelijkewijk.nl.
  Stimuleer ook sportverenigingen met financiële middelen, om sport voor ouderen aan te bieden en te werken aan de fysieke toegankelijkheid van hun faciliteiten.

• Werving: Verstrek informatie in meerdere talen en op verschillende manieren (digitaal en niet-digitaal) over de beweegmogelijkheden per wijk. Maak in foldermateriaal gebruik van foto’s waarin verschillende soorten ouderen zich herkennen. Zorg dat beweegmakelaars een betere afspiegeling vormen van de wijken waarin zij werken. 

• Bankjes: Maak wandelen voor ouderen aantrekkelijker, door langs looproutes naar winkels en parken bankjes te zetten. Wanneer er geen mogelijkheid is om tussendoor uit te rusten, durven velen namelijk niet eens aan zo’n tocht te beginnen. Vuistregel is een bankje om de 100 á 125 meter, liefst op een plek waar ook nog iets te zien valt. 

• • Veelzijdig: De ene oudere houdt van bingo en de andere van opera, de een wil tot op hoge leeftijd actief zijn voor anderen, de ander laat zich graag vertroetelen met eten uit zijn of haar geboorteland. Sluit aan bij de veelzijdigheid van de Utrechts ouderen en laat hen ook zelf meedenken over activiteiten, zonder te vervallen in een afwachtend ‘het initiatief moet vanuit de wijkbewoner komen’. 

• Informatiepakket: Stuur iedereen boven de 65 jaar jaarlijks een informatiepakketje over zorg en welzijn, in begrijpelijke taal. Zo weten mensen in elk geval hoe ze het buurtteam in hun wijk kunnen bereiken (dat is nu alleen via internet te vinden). Ouderen waarderen dit soort informatie erg en er gaat een preventieve werking van uit. De informatiekrant Zorg & Ondersteuning die jaarlijks via het Stadsblad wordt verspreid, wordt helaas erg slecht bezorgd. 

• Mantelzorgcompliment: Utrecht schafte dit in 2016 af, maar zou het weer moeten invoeren. Informatie over dit geldbedrag voor mensen die intensieve mantelzorg verlenen kan in bovenstaand informatiepakket worden opgenomen. Als de aanvraag via het steunpunt mantelzorg verloopt, kan dit bevorderen dat mensen in contact komen met de aanvullende zorg en ondersteuning die nog te vaak ontbreekt.   

4. Zorg
   

Ouderen wonen langer thuis en we willen graag dat dat zo prettig en gezond mogelijk kan. Daarvoor moet voldoende ondersteuning worden geboden en voor alleenwonenden moeten er ook voldoende activiteiten zijn. Extra aandacht is er nodig voor de overstap van geheel zelfstandig wonen naar een mogelijk verpleeghuis en alle vormen van zorg die daartussen zitten. Dit terwijl het aantal ouderen zal stijgen en dus ook de vraag naar zorg en ondersteuning.
Het aandeel oudere migranten groeit óók, maar binnen verpleeghuizen speelt men daar nog onvoldoende op in. Gevolg is dat oudere migranten thuis blijven wonen, ook als de klachten aanzienlijk zijn. Dit, terwijl de ondersteuning ook niet altijd ideaal is, bijvoorbeeld door personeelstekorten bij de thuiszorgorganisaties. Speerpunten voor de gemeente Utrecht zouden moeten zijn:

• Toenemende vraag: Creëer mogelijkheden voor verpleeg- en verzorgingstehuizen om uit te breiden wanneer de vraag in de toekomst gaat groeien. Maak hiervoor ruimte in bestemmingsplannen.

• • Taskforce Wonen-Zorg: Laat zorg- en welzijnsinstellingen (van buurtteam tot academisch ziekenhuis), woningbouwcorporaties, demografen en andere onderzoekers, gezamenlijk uitzoeken wat Utrecht nodig heeft om de kloof te dichten tussen “fit en gezond zelfstandig wonen”, en “opname in het verpleeghuis”. 

• Cultuursensitief werken: Zet ook een taskforce op voor de zorg aan oudere migranten en stimuleer verpleeg- en verzorgingstehuizen én ambulante zorgverleners om cultuursensitieve zorg als vanzelfsprekend onderdeel van hun manier van werken op te nemen. Neem een voorbeeld aan Zwolle, waar een regionaal netwerk is opgericht voor het stimuleren van cultuursensitieve zorg en dementie. (Zie www.in2werelden.nl). 

• Ambassadeurs: Creëer een poule van getrainde ambassadeurs die ouderen en mantelzorgers uit de (migranten-)groepen waaruit zij zelf afkomstig zijn informeren over onderwerpen die hen aangaan. Ook kunnen zij ophalen waar behoefte aan is in deze groepen en welke benaderingen kansrijk zijn. De sleutelfiguren krijgen op zijn minst een degelijke vrijwilligersvergoeding, om continuïteit te waarborgen. Denk ook na over bijv. de mogelijkheid om max. €500,- naast een uitkering bij te verdienen, zoals in Amsterdam is besloten.

• • LHBTI+: Roze ouderen zijn een groeiende groep die zich thuis moeten kunnen voelen in zorg- en welzijnsinstellingen. Ondersteun daarom het keurmerk de Roze Loper en stimuleer dat LHBTI+-ers zich bij alle zorg- en welzijnsorganisaties gezien en veilig voelen en geaccepteerd in hun seksuele- en genderidentiteit.

• Wijken: Breng per wijk in kaart welke groepen oudere migranten veel vertegenwoordigd zijn en bevorder cultuursensitieve verpleeghuiszorg, dagbesteding, woongroepen etc. die daar bij aansluiten. Buurtteams moeten voldoende toegerust zijn om ingewikkelde vragen rond wonen en zorg te beantwoorden.

• Personeel thuiszorg: De wachttijd voor thuiszorg is te lang. Kies bij aanbestedingen in de thuiszorg niet voor de laagste prijs maar voor organisaties die personeel aan zich weten te binden met goede arbeidsvoorwaarden. Stimuleer werving voor dit belangrijke werk op (V)MBO’s.
• WMO: Het is niet uitgesloten dat er de komende jaren bezuinigd zal moeten worden, maar besef daarbij dat ouderen vaak te maken hebben met een stapeling van kosten, terwijl hun inkomen niet meer groeit. Voorkom daarom bezuinigingen op hulp- en zorg uit de WMO, bijvoorbeeld via hogere eigen bijdragen. 

5. Vervoer
   

We vinden dat ouderen mee moeten kunnen doen in de samenleving en daarvoor moeten ze zich veilig, goedkoop en makkelijk kunnen verplaatsen in de stad. Toegankelijkheid voor ouderen en mensen met een beperking moet de norm zijn. 

• Gratis: Maak het openbaar vervoer gratis voor ouderen met een kleine beurs, zoals dat nu al in Amsterdam en Rotterdam het geval. 

• Haltes: Dring er bij de provincie op aan dat er extra OV-haltes komen op plekken waar veel ouderen (komen te) wonen, zodat de afstand beperkt wordt tot 300 meter. (Misschien ten overvloede: het gaat hier over de feitelijke looproute, niet de afstand hemelsbreed die soms per abuis wordt gehanteerd.)

• Regiotaxi: Het algemene Openbaar Vervoer moet beter toegankelijk worden, maar dat mag niet ten koste gaan van de regiotaxi; het laatste redmiddel voor wie echt niet meer mobiel is. De wachttijden mogen bijvoorbeeld niet nog langer dan het huidige half uur worden. Bezuinig dus niet op de regiotaxi. 
• Aanvullend vervoer: Zorg voor voldoende vervoer op maat. Vrijwilligersinitiatief BuurtMobiel is goud waard, maar bedient alleen ouderen uit Overvecht, Zuilen, Ondiep en Noord-Oost. Zorg dat ook andere wijken zo snel mogelijk worden aangesloten bij een dergelijk vervoerssysteem, of dat nu door BuurtMobiel zelf gebeurt of door het gezamenlijke initiatief van U-Centraal en AutoMaatje dat al meer dan een jaar in de koelkast staat. 
• Norm: Neem de nota’s ‘Vervoer voor Iedereen’ en ‘Utrecht onbeperkt toegankelijk’ als norm en monitor de stand van zaken jaarlijks. Stel hiervoor een auditcommissie in die verslag doet aan de gemeenteraad.